Powstanie

Juliusz Kossak (1824-1899)

Malarz, rysownik i ilustrator. Specjalizował się w malarstwie historycznym i batalistycznym. Ulubionym tematem sztuki Juliusza Kossaka były sceny z rycerskiej przeszłości Polaków, a wyjątkowe miejsce w jego twórczości zajmują kompozycje, w których głównym podmiotem jest koń. Malował małoformatowe dzieła głównie techniką akwarelową. Był jednym z inicjatorów utworzenia w Krakowie Muzeum Narodowego. Ojciec Wojciecha Kossaka.

Od wczesnego dzieciństwa Juliusz mieszkał we Lwowie. Nauki pobierał w szkole Ojców Bazylianów, ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim. Równocześnie uczył się malarstwa u Jana Maszkowskiego, cenionego lwowskiego pedagoga. Pierwszym mistrzem i doradcą młodego Juliusza był malarz koni, akwarelista Piotr Michałowski. W 1860 roku Kossak przyjął propozycję kierowania działem artystycznym Tygodnika Ilustrowanego. Powrócił do kraju i zamieszkał w Warszawie. Do 1868 zajmował się głównie pracą ilustratora i malowaniem scen batalistyczno-historycznych. Zainteresowanie sztuką europejską, dalsza chęć kształcenia i kontaktów z innymi malarzami przywiodły Kossaka do Monachium. Po niespełna rocznym pobycie w środowisku malarskim, powrócił do kraju i osiedlił się wraz z rodziną w Krakowie. Głównym powodem opuszczenia Warszawy była niechęć do kształcenia synów w szkole zrusyfikowanej w ramach represji po powstaniu styczniowym.

Bitwa pod Ignacewem miała miejsce 8 maja 1863 roku. Oddział Edmunda Taczanowskiego liczący 1100 żołnierzy, w tym 500 pieszych strzelców, 550 kosynierów i 50 jeźdźców oraz 3 działa starł się z połączonymi oddziałami rosyjskimi generałów Brunnera

i Krasnokuckiego liczącymi około 2000 żołnierzy i 6 dział. Początkowo Polacy odparli natarcie rosyjskich kolumn, jednak Rosjanie wkrótce znaleźli przejście przez bagna i uderzyli na otwarte lewe skrzydło wojsk powstańczych, wciąż kontynuując natarcie od czoła. Po przełamaniu lewego skrzydła polskiego Rosjanie wdarli się do wsi i rozbili oddział Taczanowskiego. Polacy stracili w bitwie 160 żołnierzy.

Józef Chełmoński (1849-1914)

Polski malarz, reprezentant realizmu. Pochodził ze zubożałej szlachty mazowieckiej. W latach 1867-1872 uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej i w prywatnej pracowni Wojciecha Gersona, 1872-1875 studiował w Akademii monachijskiej. W 1875 roku udał się do Paryża. Współpracował jako ilustrator z paryskim Le Monde Illustre. Zwiedzał Włochy, w latach 1872 i 1874-1875 odbył wycieczki na Podole i Ukrainę. W 1887 wrócił do kraju i zamieszkał w Warszawie, w 1889 kupił dworek w Kuklówce, gdzie wprowadził się i mieszkał aż do śmierci.

Malował sceny rodzajowe, ukazując z dużym autentyzmem życie wsi polskiej i ukraińskiej oraz sceny myśliwskie. W realistycznych, nastrojowych pejzażach z wielką wrażliwością odtwarzał koloryt przyrody. Rzadziej malował portrety. Był doskonałym malarzem koni, sławę przyniosły mu rozpędzone Czwórki i Trójki.

Michał Elwiro Andriolli (1836-1893)

Rysownik, ilustrator i malarz, przedstawiciel romantyzmu. Był synem Franciszka, rzeźbiarza, osiadłego w Wilnie kapitana wojsk napoleońskich pochodzenia włoskiego. W latach 1855- 1858 studiował w Moskiewskiej Szkole Malarstwa i Rzeźby oraz w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, a od 1861 w Akademii Świętego Łukasza w Rzymie.

Andriolli brał udział w powstaniu styczniowym w oddziale Ludwika Narbutta. Po aresztowaniu w 1864 roku uciekł z więzienia i przedostał się do Londynu a następnie do

Paryża. Do kraju wrócił jako emisariusz Komitetu Emigracji Polskiej, w 1866 został aresztowany i zesłany do wiatki w środkowej Rosji. Ułaskawiony w 1871r., przyjechał do Warszawy, gdzie pracował jako ilustrator czasopism (m.in. Tygodnika Ilustrowanego) oraz utworów literackich (Mickiewicza, Słowackiego, Kraszewskiego, Orzeszkowej). Szczególnie znane są jego ilustracje do Pana Tadeusza oraz Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza, wykonane w latach 1879–1882. Malował również obrazy, m.in. dla kościołów w Kownie. Do 1880 roku kilkakrotnie przyjeżdżał do Nałęczowa, gdzie rysował jego pejzaże.

Malarz, współtwórca polskiego realistycznego malarstwa pejzażowego XIXw., przedstawiciel szkoły monachijskiej, starszy brat Aleksandra Gierymskiego. W 1862r. ukończył Gimnazjum Realne o profilu matematyczno-przyrodniczym i zapisał się do Instytutu Politechnicznego w Puławach. Równocześnie pobierał lekcje gry na fortepianie. Muzyka pozostawała jego pasją do końca życia. Jako siedemnastolatek uczestniczył w powstaniu styczniowym. W 1863r. porzucił uczelnię i wstąpił do oddziału powstańczego. W 1865 kształcił się w warszawskiej Klasie Rysunkowej. W 1867 roku otrzymał stypendium rządowe, dzięki któremu wyjechał do Monachium, gdzie wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych. Wraz z innymi polskimi malarzami tworzył tzw. grupę monachijską. Zmarł na gruźlicę w wieku zaledwie 28 lat.

Zasadnicza część jego dorobku malarskiego powstała w ciągu niespełna 4 lat (1869-1874). Malował sceny batalistyczne i rodzajowe, sceny myśliwskie z XVIIIw., epizody z powstania styczniowego oraz nastrojowe pejzaże z Mazowsza i Podlasia. Zajmował się też ilustracją książkową. Wywarł duży wpływ na twórczość m.in. Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza i swego brata Aleksandra.

Tadeusz Ajdukiewicz (1852-1916)

Malarz, autor portretów, scen batalistycznych i rodzajowych. W latach 1868–1873 kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, a następnie w Akademiach Sztuk Pięknych: wiedeńskiej i monachijskiej (u O. Seitza i A. Wagnera) oraz w pracowni J. Brandta. Z licznych podróży przywiózł umiłowanie do tematyki orientalnej. Pracował jako malarz dworski, wykonując portrety na zamówienie. Autor bardzo wielu obrazów, w tym: Portret Władysława Eljasza, Portret Heleny Modrzejewskiej, Konstanty Branicki na polowaniu, Konie na pastwisku, Portret Andrzeja Potockiego na koniu. Malował również tematykę tatrzańską. W 1914r., u schyłku życia wstąpił do Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego.

Jan Rosen (1854-1936)

Jan Rosen już w dzieciństwie pobierał lekcje rysunku – w Dreźnie u Henryka Redlicha i w Warszawie u Franciszka Kostrzewskiego. Później studiował w Monachium – w Akademii Sztuk Pięknych i w prywatnej pracowni Józefa Brandta – a także w Paryżu w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych. Długo przebywał poza krajem, podróżował po Europie, mieszkał w Monachium, Paryżu i w Lozannie. W roku 1891 został nadwornym malarzem dworu petersburskiego. Powrócił do Polski w roku 1921. Malował przede wszystkim obrazy o tematyce wojskowej, sceny batalistyczne z czasów napoleońskich i powstania listopadowego oraz obrazy rodzajowe z ulubionym motywem jeźdźców i koni.

Władysław Malecki (1836-1900)

Malarz realista znany głównie z pejzaży. W latach 1852-1856 studiował malarstwo w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Christiana Breslauera. W tym okresie uwieczniał krajobrazy Bawarii, Tyrolu i Alp. Po zakończeniu nauki jego obrazy nie znalazły uznania wśród ówczesnych elit. Jako tułacz i nędzarz malował pejzaże i krajobrazy, oraz epizody z powstania styczniowego. W latach 80. XIX w. znalazł schronienie w Szydłowcu. Ówczesny burmistrz miasta zaproponował mu swój mecenat. Malecki zamieszkał w ratuszowej wieży gdzie także tworzył. Podczas życia w Szydłowcu poświęcił się utrwalaniu na płótnie nie tylko sielankowych pejzaży, ale też widoków miasta. Zmarł z głodu i wycieńczenia w 1900 roku.

Stanisław Witkiewicz (1851-1915)

Malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki, popularyzator stylu zakopiańskiego, ojciec Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego). Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu (1869-1871) i Monachium (1872-1875). Po powrocie do kraju współpracował z „Wędrowcem” oraz zajmował się krytyką artystyczną tworząc jej nowoczesne podstawy.

W 1890 osiadł w Zakopanem, gdzie zafascynowany tamtejszą sztuką ludową stworzył teorię stylu zakopiańskiego projektując architekturę i wnętrza zakopiańskich willi. Za swą działalność na rzecz miasta został mianowany honorowym obywatelem Zakopanego. Autor książki „Na przełęczy” (1891), nazywanej Ewangelią Tatr, książkę w 1904 roku opatrzył nowym wstępem. Zmarł na gruźlicę 5 września 1915 w Lovranie (półwysep Istria, obecnie Chorwacja).

W malarstwie był teoretykiem realizmu, w praktyce malując przede wszystkim pejzaże tatrzańskie i sceny z powstania 1863 roku.